همبرگر ۲۰۲

 

انواع آزمایش‌های شیمیایی، میکروبی، فیزیکی و حسی بر روی گوشت و فراورده‌های آن انجام می‌پذیرد. در صنعت تولید همبرگر از آزمایش‌های شیمیایی بیشتر به منظور تعیین درصد ترکیبات تشکیل‌دهنده مواد اولیه و فراورده‌های نهایی  استفاده می‌شود.

مهم‌ترین این ترکیبات عبارتند از: پروتئین، خاکستر، رطوبت، چربی و کربوهیدرات‌. قسمت اعظم ترکیبات مواد غذایی را آب تشکیل می‌دهد. گوشت‌های مختلف دارای درصد مختلف رطوبت از 60 تا 70 درصد است. اندازه‌گیری مقدار آب یا رطوبت در ماده غذایی از نظر تشخیص خلوص و قابلیت نگهداری مواد غذایی حایز اهمیت است. روش‌های متداول اندازه‌گیری رطوبت مواد غذایی استفاده از کوره الکتریکی  تحت خلاء، روش تقطیر و روش‌های سریع است. میزان رطوبت یا آب یکی از فاکتورهای اساسی تهیه و قالب‌بندی همبرگر است و چنانچه میزان آب مواد اولیه همبرگر قبل از فرم گرفتن بیش از حد معمول باشد و مواد جاذب مثل آرد سوخاری در فرمول کم باشد، مخلوط اولیه دچار نقص خواهد شد. ضمنا درصد پایین مواد اتصال‌دهنده از قبیل آرد سوخاری می‌تواند در یکنواخت سرخ شدن همبرگر خلل ایجاد کند. پروتئین نیز از فاکتورهای قابل اندازه‌گیری و مهم در صنعت همبرگر است. میزان پروتئین نهایی در همبرگر وابستگی مستقیم به مواد تشکیل‌دهنده همبرگر که مهم‌ترین آن گوشت است، دارد. گوشت با پروتئینی بین  22 ـ 18 درصد، یکی از مواد تشکیل‌دهنده اصلی همبرگر است. در محصولاتی از قبیل کباب لقمه، تخم‌مرغ و در همبرگر معمولی سویا به کار برده می‌شود. مواد اولیه می‌تواند در تعیین پروتئین‌ نهایی تاثیر مستقیم داشته باشد. یکی از روش‌های اندازه‌گیری پروتئین روش کلدال است. اصول آن بر طبق میزان ازت تام در نمونه آزمایش است. با این روش ضریب پروتئین ماده غذایی به دست می‌آید که نشان‌دهنده مقدار پروتئین است. میزان املاح موجود در ماده غذایی یا بهتر بگوییم خاکستر، از طریق حرارت دادن مواد در کوره تعیین می‌شود. فلزات و شبه‌فلزات مثل سدیم، پتاسیم، منیزیم، منگنز، کلسیم، آهن و املاحی مثل کربنات، فسفات و سولفات به مقدار کمتر از طریق اندازه‌گیری خاکستر به دست می‌آید. میزان خاکستر همبرگر با افزایش میزان نمک، سویا و ادویه افزایش می‌یابد که با کنترل می‌توان به درصد خاکستر پی برد. نشاسته یا کربوهیدرات قسمت عمده غلات و حبوبات را تشکیل می‌دهد. با توجه به اینکه در خط تولید فراورده‌های گوشتی سویا و آرد سوخاری استفاده می‌شود،  میزان کربوهیدرات نهایی حایز اهمیت است. زیاد بودن مقدار نشاسته در فرمول همبرگر موجب می‌شود که هنگام پخت، واکنش قهوه‌ای شدن غیر آنزیمی پدید آید و به همین علت رنگ همبرگر سرخ متمایل به قهوه‌ای تیره می‌شود. از طرف دیگر مقادیر کم مواد نشاسته‌ای و درصد بالای گوشت، زمان حرارت‌دهی لازم برای رسیدن به رنگ مطلوب سرخ شده در همبرگر را کمتر کرده و رنگ حاصله نیز قرمز متمایل‌تر خواهد بود. چنانچه میزان آرد سوخاری در فرمول برگر زیاد باشد بافت همبرگر به ویژه سطوح خارجی آن ترد و شکننده می‌شود. از آن جهت که نشاسته محلول فهلینگ را احیا نمی‌کند می‌توان برای اندازه‌گیری نشاسته از آن استفاده کرد. البته قبل از آن باید هیدرولیز کامل انجام گیرد. چربی نیز یکی از فاکتورهای مهم برای اندازه‌گیری در همبرگر است. عموما میزان چربی همبرگر تابع درصد گوشت مصرفی در فرمول آن است. گوشت مصرفی نیز با توجه به اینکه از کدام قسمت عضلانی دام استفاده شود دارای درصدهای مختلف چربی است به طور مثال قسمت شکمی یا قلوه‌گاه میزان چربی بالاتری نسبت به چربی قسمت گردن و سردست دارد. طبیعتا هر چه میزان گوشت مصرفی بالاتر باشد چربی همبرگر بیشتر و هر چه میزان چربی بیشتر باشد تردی و آبداری همبرگر بیشتر خواهد بود. همچنین پخش ذرات چربی در مواد اولیه می‌تواند در کیفیت همبرگر موثر باشد بدین صورت که هر چه پراکندگی ذرات چربی بیشتر و اندازه آن کوچک‌تر باشد کیفیت همبرگر بالاتر می‌رود و همچنین قطر سوراخ‌های چرخ گوشت و نحوه اختلاط مواد اولیه از عوامل موثر در پراکندگی چربی در مواد اولیه است. برای اندازه‌گیری چربی متداول‌ترین روش استفاده از حلال‌های آلی است که در روش (سوکسله) استفاده می‌شود. از جمله آزمایشات میکروبی در صنعت همبرگر عبارت است از شمارش کلی میکروبی، شمارش کلی فرم‌ها، جست‌وجو و شمارش استافیلوکوکوس اوریوس، جست‌وجوی سالمونلا و در صورت وجود شمارش کپک و مخمر.
 
شمارش کلی میکروبی مبنای قضاوت کیفیت بهداشتی یک ماده غذایی است. این روش در تعیین شرایط بهداشتی و کنترل دما حین تولید و نگهداری محصول، تعیین میزان فساد ماده اولیه، قابلیت نگهداری، بالا رفتن درجه حرارت یخچالی که مواد غذایی فساد‌پذیر در آن نگهداری می‌شود، کلیه مواد خاصی که به کارخانه وارد شده و همچنین محصولات تولیدی تحت آزمایش‌های دقیق میکروبی قرار می‌‌گیرد، استفاده می‌شود. در این محصولات، ترکیبات مغذی و رطوبت لازم برای رشد و تکثیر انواع میکروب‌ها و قارچ‌ها در روی آنها وجود دارد. به طور کلی آلودگی‌ میکروبی کیفیت و قدرت حفظ و نگهداری محصول را تقلیل می‌دهد. فراورده‌های برگر به صورت منجمد عرضه و توزیع می‌شود، با فرض اینکه در طول حمل و نگهداری از حالت انجماد خارج نشوند میزان آلودگی در مرحله توزیع بسیار نزدیک به وضعیت فراورده، بعد از انجماد است. غالبا طی دوره نگهداری در سردخانه بار میکروبی همبرگر به مرور زمان به تدریج کاهش می‌یابد که نشانگر اثر شوک حاصل از انجماد بر روی میکروارگانیسم‌های همبرگر است. از نقطه‌نظر فیزیکی میزان جمع شدن و افت وزنی از فاکتورهای قابل بررسی است. یکی از فاکتورهای کیفی مهم در ارزشیابی همبرگر میزان کاهش قطر همبرگر به هنگام پخت  است. از عوامل تاثیرگذار در قطر همبرگر چربی، گوشت، رطوبت و سویا است. سویا از کاهش قطر همبرگر تا حدودی جلوگیری می‌کند. ولی گوشت، چربی و رطوبت رابطه مستقیم با کاهش آن دارد. به طوری که هر چه ذرات بزرگ‌تر و سوراخ‌های چرخ گوشت درشت‌تر باشد اتصال همبرگر ضعیف‌تر و جمع‌شدگی بیشتر می‌شود. از دیگر فاکتورهای فیزیکی هفت وزنی است. هنگام پخت همبرگر همیشه مقداری چربی و عصاره گوشت خارج می‌شود. با افزایش گوشت در محصول نهایی متعاقبا درصد چربی نیز افزایش یافته و افت وزنی در هنگام پخت بیشتر می‌شود. اولا چربی بیشتری مذاب می‌شود و ثانیا عدم وجود سویا در محصول نهایی خروج عصاره گوشت را افزایش می‌دهد. زیرا سویا خاصیت جذب آب و چربی را دارد که در صورت عدم استفاده در مواد اولیه همبرگر افت وزنی بیشتر مشاهده می‌شود. همچنین خروج عصاره همبرگر باعث کاهش آبداری و تردی همبرگر می‌شود. ارزیابی حسی نیز در کنار آزمایش‌های مختلف قابل بررسی است. این روش طریقی است که مصرف‌کننده انجام می‌‌دهد. در این روش عطر، طعم، رنگ و بافت محصول مدنظر قرار می‌گیرد. از جهت ارزشیابی، محصولاتی  که درصد گوشت بیشتر و درصد کربوهیدرات کمتر داند، قابلیت بهتری دارند. زیرا محصولات با درصد گوشت بالا از جهت شکل ظاهری حالت براق و آبدار دارند در صورتی که محصولات با کربوهیدرات‌ بالا بعد از پخت رنگ ظاهری قهوه‌ای و بدون جلا پیدا می‌کنند. میزان گوشت، چربی، رطوبت و سویا در تردی محصول موثر استبا نگهداری طولانی محصول نهایی، حالت آبداری همبرگر  به علت تصعید رطوبت کاهش می‌یابد. به طور کلی میزان اختلاط و اندازه مواد سازنده همبرگر، میزان مواد و حدود ترکیب آنها همچنین یکسانی شرایط در فرآیند تولید در یکنواختی ویژگی‌های حسی همبرگر موثر است. بافت همبرگر نیز رابطه مستقیم با موادی از قبیل آرد سوخاری دارد به این جهت که این مواد سازنده باعث انسجام و چسبندگی بیشتر محصول نهایی می‌شود که در صورت کمبود در مواد اولیه بافت همبرگر قوام و فرم اصلی خود را از دست می‌دهد.